Fot. 1. Plakietka XLVI Rajdu

W 2025 roku mija 1000 rocznica koronacji pierwszego króla w dziejach Polski, którym był Bolesław I Chrobry. Grupa jeleniogórskich turystów (Marian Kuc, Wiesława Cenian, Zdzisław Orlik, Janusz Milewski) chcąc uczcić tę rocznicę wzięła udział w XLVI Ogólnopolskim Wiosennym Rajdzie do Kobylnicy (26 - 27 kwietnia 2025 r.) na trasie Łubowo – Ostrów Lednicki – Pola Lednickie – Gniezno – Biskupin (fot. 1). Już w Łubowie ciekawym obiektem krajoznawczym był zabytkowy, drewniany kościół rzym.-kat. pw. św, Mikołaja (fot. 2) zbudowany w 1660 roku o konstrukcji zrębowej, jednonawowy. Wewnątrz znajduje się wyposażenie barokowo – ludowe. Obiekt ten można zaliczyć do zdobywania odznaki „Wielkopolski szlak architektury drewnianej” (fot. 3).

Fot. 2. Łubowo. Kościół św. Mikołaja (fot. J. Milewski)

Wieś Łubowo była już znana w XIV wieku i przez pewien czas była miastem.

Fot. 3. Odznaka "Wielkopolskiego ...." (fot. J. Milewski)

Kolejnym przystankiem na trasie rajdu był Ostrów Lednicki, wyspa, na której Mieszko I zbudował gród obronny, którego wały zachowały się do dziś. W grodzie znajdują się pozostałości romańskiego pałacu książęcego (palatium) z kaplicą pałacową (baptysterium) z basenami do chrztu (fot. 4). To właśnie tutaj doszło do chrztu Polski (a dokładnie chrztu Mieszka I i jego drużyny w 966 roku). Pałac z kaplicą znajduje się w ruinie trwałej. Obok pałacu znajdują się ruiny kościoła grodowego, w którym znajdowała się nekropolia związana z trzecim pokoleniem Piastów. Ostrów Lednicki znajdował się na szlaku łączącym Poznań z Gnieznem. Do grodu prowadziły dwa mosty drewniane o szerokości blisko 5 metrów i długości 438 metrów (zachodni) i 187 metrów (wschodni). Oba mosty zostały zbudowane na palach drewnianych wbitych w dno jeziora, a do dzisiaj można zobaczyć ich pozostałości.

Fot. 4. Ostrów Lednicki. Pozostałości palatium (z prawej) i kaplicy (fot. J. Milewski)

Obie konstrukcje należały do największych w tamtych czasach w Europie Środkowej. Gród został zniszczony w czasie najazdu czeskiego księcia Brzetysława w 1038 roku (poźniej został odbudowany, ale nie odgrywał już takiej roli jak wcześniej). W tym piastowskim ośrodku władzy odkryto niezwykły zabytek, tzw. staurotekę pochodzącą z kręgu sztuki bizantyjskiej. To relikwiarz w kształcie krzyża łacińskiego służący do przechowywania fragmentów Drzewa Krzyża Świętego. Jest najstarszym tego typu zabytkiem na ziemiach polskich. Na straży zabytków Ostrowa Lednickiego stoi Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Gród na Ostrowie Lednickim należy do pomników historii Polski.

Fot. 5. Biskupin. Brama wejściowa do grodu - rekonstrukcja. (fot. J. Milewski)

Trasa rajdu zaprowadziła nas następnie do Biskupina na Pałukach, którego nazwę zna zapewne każdy turysta w naszym kraju (fot. 5). To osiedle obronne zbudowano na wyspie na Jeziorze Biskupińskim (później powstał półwysep). Najstarszą pozostałością pobytu ludzi tutaj jest zrekonstruowane obozowisko łowców reniferów sprzed ok. 10 000 lat temu. Później powstały neolityczne domy pierwszych rolników z okresu neolitu sprzed ok. 6 000 lat. Ich oryginalnymi zabytkami, które dotrwały do naszych czasów są kamienne żarna. Osada, a później gród w Biskupinie wiąże się z kulturą łużycką (jednostka taksonomiczna w archeologii wydzielona na podstawie podobieństwa działalności gospodarczej, wykonywanych naczyń i ozdób, sposobu chowania zmarłych (ciałopalenie) czy czasu użytkowania cmentarzy), która trwała od środkowej epoki brązu (ok. XIV w. p.n.e.) do wczesnej epoki żelaza (ok. V w. p.n.e.) i obejmowała ziemie Polski, Czech, Słowacji i Niemiec. Odkrycia osady w Biskupinie w 1933 roku dokonał nauczyciel szkoły powszechnej w Biskupinie Wincenty Szwajcer (wcześniej używał pisowni Schweitzer). Zawiadomił prof. Józefa Kostrzewskiego z Uniwersytetu Poznańskiego (obecnie Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), który już w 1934 roku, wspólnie z dr Zdzisławem Rajewskim, rozpoczął badania archeologiczne na tym stanowisku. Oprócz sensacyjności samego odkrycia Biskupina w tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na zasługi prof. J. Kostrzewskiego, który pierwszy raz w historii polskiej archeologii zaprosił do współpracy w badaniach Biskupina specjalistów innych dziedzin naukowych (dendrologów, palinologów, paleozoologów). Dodatkowo dr Z. Rajewski pierwszy raz do tego typu badań zastosował lotnicze zdjęcia fotograficzne robione z balonu na uwięzi. Badania na tym stanowisku polscy archeolodzy prowadzili aż do wybuchu wojny. Na podstawie badań dendrologicznych drzew ściętych do budowy grodu okazało się, że drewno dębowe użyte do budowy zostało ścięte w latach 747 – 722, a połowę tego budulca pozyskano zimą 738/737 roku p.n.e. (czyli 2700 lat temu). Do dzisiaj naukowcom udało się ustalić, że gród był zasiedlony przez ok. 150 lat. Na jego terenie zbudowano ok. 106 długich domów o wymiarach przeciętnie 8 × 10 metrów, które były ustawione rzędami wzdłuż 11 ulic, o szerokości ok. 2,5 metra każda. W grodzie mogło zamieszkiwać 800–1000 osób. W Biskupinie obok jednego z długich domów zostały odkryte trzy groby. W jednym z nich została pochowana kobieta w wieku ok. 35 lat wraz z wyposażeniem grobowym. Zmarła posiadała naramienniki wykonane z kości (żeber bydlęcych) oraz naszyjnik z muszli (fot. 6).

Fot. 6. Grób kobiety z ozdobami: naramienniki i naszyjnik (fot. J. Milewski)

Gród otaczał skrzynkowy wał drewniano-ziemny o długości 640 metrów, szerokości 3 metrów i wysokości nawet 6 metrów, w którym znajdowała się brama wjazdowa. Wokół wału obronnego ustawiono falochron o szerokości 2–9 metrów z ukośnie wbitych pali. Biskupin został opuszczony pokojowo przez jego mieszkańców z powodu ocieplania się klimatu. Poziom wody jeziora podniósł się tak wysoko, ze zalewał chaty, a jednocześnie środowisko wokół grodu jego mieszkańcy przekształcili w sposób uniemożliwiający dalsze jego wykorzystywanie. Dziś wszystko to co widzimy w Biskupinie to jest rekonstrukcja (wał, brama, ulice, domy) powstała na podstawie badań naukowych. Nie mamy dziś pojęcia o przynależności etnicznej mieszkańców Biskupina (nie istnieją w tej sprawie żadne źródła), a byli oni uważani za Prasłowian, Germanów czy Ilirów. P.T. Czytelnicy mogą spytać co wiąże Biskupin z epoką Piastów. Otóż mimo upływu ponad 1000 lat między powstaniem grodu w Biskupinie, a grodami wczesnopiastowskimi zasadnicze założenia obronne i osadnicze pozostały niezmienione. To potwierdza długotrwałe przekazywanie tradycji pierwotnych form budownictwa drewnianego przez otchłań czasu. Gród w Biskupinie należy do pomników historii Polski. Wszelkie artefakty odkryte w Biskupinie są zgromadzone w znajdującym się obok grodu Muzeum Archeologicznym w Biskupinie.

Fot. 7. Gniezno. Pomnik króla Bolesława I Chrobrego na Trakcie Królewskim (fot. J. Milewski)

Ostatnim ważnym miejscem na trasie rajdu było Gniezno. Indywidualnie uczestnicy rajdu zwiedzali archikatedrę gnieźnieńską. Niezmiennym zainteresowaniem cieszyły się oczywiście romańskie Drzwi Gnieźnieńskie powstałe z inicjatywy księcia Mieszka III Starego w XII wieku (w bazylice pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kaliszu w skarbcu znajduje się romańska patena fundacji również Mieszka III Starego). Bazylika została zbudowana na reliktach przedromańskiego kościoła grodowego zbudowanego z fundacji Mieszka I przed 992 rokiem. To właśnie do Gniezna przybył w 1000 roku cesarz Otton III (był też w palatium na Ostrowie Lednickim). W 1025 roku w katedrze gnieźnieńskiej Bolesław I Chrobry koronował się na króla Polski (fot. 7).

W tym samym kościele koronowany został na króla jego syn Mieszko II Lambert w tym samym roku po śmierci ojca.

Zakończenie rajdu odbyło się tradycyjnie na terenie Szkoły Podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Kobylnicy, gdzie zbiegły się wszystkie trasy autokarowe i piesze (fot. 8).

Fot. 8. Kobylnica. Uzupełnianie dokumentacji. Na pierwszym planie z prawej Wiesława Cenian (fot. J. Milewski)

Odbyły się różne konkursy z wiedzy turystycznej, sprawnościowe i sportowe. Wszyscy zostali ugoszczeni ciepłym posiłkiem. W konkursach sprawnościowych i sportowych królowali najmłodsi uczestnicy rajdu – dzieci młodzież. Zwycięzcy otrzymali okazałe puchary i nagrody rzeczowe z rąk
Komandora Rajdu Andrzeja Kudlaszyka. Wszyscy uczestnicy Rajdu mieli możliwość zdobycia Jubileuszowej Odznaki „1000.lecia Koronacji Pierwszych Królów Polski w Gnieźnie”.

Janusz Milewski